อัมพฤกษ์ อัมพาต นอนติดเตียง จากโรคหลอดเลือดสมอง ใคร ๆ ก็กลัว แถมโรคนี้ไม่มีเตือน ไม่แจ้งก่อน เราเลยต้องรู้จักมันไว้ให้ดีค่ะ

วันที่ 29 ตุลาคมของทุกปี เป็นวัน "โรคหลอดเลือดสมองโลก" (World Stroke day) มันสำคัญขนาดนั้น เพราะโรคนี้เป็นโรคที่เจอได้บ่อยมาก ๆ ทั่วโลก ในไทยเองก็เป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับ 2 รองจากมะเร็งเลยค่ะ แต่ถ้าเรารู้จักโรคนี้ไว้ อย่างน้อยก็จะได้ป้องกันตัวเองจากโรคนี้ และอาจจะช่วยให้คนใกล้ตัวที่เป็นโรคนี้เฉียบพลัน ได้รักษาทันท่วงที ไม่ต้องนอนติดเตียง หรือเสียชีวิตก็ได้นะคะ เรามาทำความรู้จัก วิธีป้องกัน และวิธีดูแลผู้ป่วยเบื้องต้นเมื่อเจอโรคนี้กันค่ะ

จริง ๆ อาการของโรคหลอดเลือดสมองมีได้หลายอย่างเลยค่ะ  แต่มีแค่ 4 คำ ที่ทั่วโลกใช้กันหมดและต้องจำไว้ เพื่อให้ทุกคนจำอาการได้ ดังนั้นเราก็ควรจำได้ด้วย เพราะอาจจะมีวันนึงที่เราได้ช่วยคนที่เรารักก็ได้ ดังนั้นมาท่องกันนะคะ

F . A . S . T สี่ตัวเท่านั้นค่ะ

F คือ Face = ใบหน้า 
มีปากเบี้ยว หน้าเบี้ยว ถ้าให้ยิ้มดูจะเห็นชัดขึ้นค่ะ

A คือ Arm = แขน 
แขนอ่อนแรง ถ้าอ่อนแรงมากก็คือยกแขนไม่ขึ้นเลย แต่บางรานที่มีอาการน้อย ๆ อาจจะทดสอบให้ลองยกแขนทั้งสองข้างขึ้นตรง ๆ นับ 1-10 แขนที่มีปัญหาจะตกลงก่อน
(จริง ๆ หมายรวมถึงขาที่ยกไม่ขึ้นด้วยนะคะ โดยอาการอ่อนแรงจากโรคนี้ มักจะเป็นแค่ซีกใดซีกหนึ่งของร่างกายค่ะ)

S คือ Speak = พูด 
มีปัญหาด้านการพูด พูดติด ๆ ขัด ๆ พูดไม่ชัด นึกคำพูดไม่ออก

T คือ Time = เวลา
เวลาคือสิ่งสำคัญมากค่ะ เพราะถ้าเป็นเส้นเลือดสมองตีบแล้วมา รพ.ได้ทัน 4.5 ชม. จะมียาสลายลิ่มเลือดที่สามารถฉีดได้ ที่สามารถช่วยลดการเกิดความพิการถาวรได้ค่ะ ยิ่งให้เร็วเท่าไหร่ ก็ยิ่งได้ผลดีมากขึ้น (ดังนั้นควรจดเวลาที่เริ่มมีอาการอย่างชัดเจนไว้ด้วยนะคะ)

และก็ถึงเวลาที่ต้องรีบโทรศัพท์ด้วยค่ะ ถ้าสงสัยโรคนี้ รีบกด 1669 เลย จะมีรถพยาบาล รีบมารับไปส่ง รพ.ที่ใกล้ที่สุดเลยค่ะ

สำหรับสาเหตุของโรคเส้นเลือดสมอง ก็แบ่งง่ายได้ 3 แบบตามรูปเลยค่ะ คือ ตีบ แตก ตัน 
ให้เปรียบเทียบก็เหมือนท่อน้ำใหญ่  ที่ปกติจะส่งน้ำไปเลี้ยงหมู่บ้านนึง แต่ท่อมีตะกรันไปเกาะรอบ ๆ จนท่ออุดตัน หรือเศษขยะลอยไปอุดจนน้ำไหลไม่ได้ หรือไม่ก็ท่อแตก จนทำให้น้ำไหลไปไม่ถึง คนในหมู่บ้านก็จะขาดน้ำตายกันหมดนะคะ

ดังนั้นเราก็ต้องพยายามรักษาท่อน้ำที่ส่งเลือดไปเลี้ยงสมองเราให้ดีค่ะ จะทำยังไงได้บ้างมาดูกันค่ะ

ปัจจัยที่ทำให้เกิดเส้นเลือดสมองตีบ

อันนี้เจอได้บ่อยที่สุดเลยค่ะ มักเกิดจากการสะสมของคราบหินปูน คราบไขมันและลิ่มเลือดที่ผนังของหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดตีบลง จนเลือดไปเลี้ยงสมองไม่พอ ซึ่งสาเหตุสำคัญก็คือ โรคเบาหวาน ไขมันสูง ความดันสูง ภาวะอ้วน การสูบบุหรี่ การขาดการออกกำลังกายนั่นเองค่ะ

เส้นเลือดสมองอุดตัน

อันนี้ คือการที่มีลิ่มเลือดหรือไขมัน ลอยมาอุดเส้นเลือดค่ะ (อาจลอยมาจากไขมันที่เกาะเส้นเลือดอื่นอยู่ก็ได้ค่ะ) ก็เป็นจากภาวะอ้วน เบาหวาน ไขมัน ความดัน สูบบุหรี่ได้เหมือนกัน แต่ที่เพิ่มมาคือ อาจจะมาจากหัวใจได้ด้วย เช่นคนที่มีหัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือเป็นโรคลิ้นหัวใจผิดปกติค่ะ

เส้นเลือดสมองแตก

อันนี้จะเห็นได้บ่อยในละครหลังข่าว เวลาที่พ่อพระเอกโกรธมาก ๆ แล้วปวดหัวจนสลบไป ซึ่งสาเหตุหลัก ๆ ของเส้นเลือดสมองแตก ก็คือ ความดันเลือดที่สูงมาก ๆ เหมือนท่อน้ำที่ต้องรับแรงดันเยอะ ๆ วันนึงก็ทนไม่ไหว ยิ่งเวลาโกรธหรือเครียดความดันเลือดจะยิ่งสูงขึ้น จนดันให้ท่อแตกได้เลย ดังนั้นคนที่เป็นโรคความดันสูงอยู่ แล้วไม่ได้รักษา หรือมีปัจจัยอื่นๆมากระตุ้น เช่น กินอาหารรสเค็มจัด ความเครียด โมโห การอดนอน การสูบบุหรี่ แอลกอฮอล์ ก็จะมีความเสี่ยงมากขึ้นค่ะ

จะเห็นว่าปัจจัยเรื่องโรคหลอดเลือดสมอง มาจากพฤติกรรมของเราทั้งนั้น จะมีแค่อายุที่เพิ่มขึ้นและกรรมพันธุ์ที่เราคุมไม่ได้ ดังนั้นใครอ่านมาถึงตรงนี้แล้ว ถ้าไม่อยากเป็นโรค ก็เริ่มมาดูแลสุขภาพตัวเองกันดีกว่านะคะ (คุมเบาหวาน ความดัน ไขมัน น้ำหนัก ออกกำลังกาย งดเหล้า บุหรี่)

เพราะในโรคหลอดเลือดสมอง จะไม่มีอาการอะไรเตือนเราก่อนเลยค่ะ ทำให้เราชะล่าใจ แต่พอเป็นก็จะหนักเลย ดังนั้น การตรวจสุขภาพประจำปี จึงเป็นสิ่งสำคัญมากนะคะ เพื่อตรวจหาปัจจัยเสี่ยงและรักษา จะได้ลดโอกาสการเป็นโรคหลอดเลือดสมองค่ะ

ทุกวันนี้คนเป็นก็อายุน้อยลงเรื่อย ๆ ค่ะ ทั้งจากการกิน การใช้ชีวิตที่เปลี่ยนไป ยังไงก็พยายามใช้ชีวิตกันอย่างไม่ประมาทนะคะ

พญ.ศุภมาศ วิบูรณ์สุขสันต์ (หมอนุ่ม)
แพทย์เฉพาะทางระบบประสาทและสมอง